Phiên tòa sơ thẩm vụ “chuyến bay giải cứu” ngày 11/7 đã phơi bày một trong những vụ tham nhũng lớn nhất Việt Nam, liên quan đến việc tổ chức các chuyến bay đưa công dân từ nước ngoài về trong thời kỳ đại dịch COVID-19. Tổng cộng có 21 bị cáo, phần lớn là các cựu quan chức bộ, ngành, địa phương, bị truy tố về tội “Nhận hối lộ”. Con số gây chấn động khi các bị cáo này đã nhận hối lộ hơn 500 lần với tổng số tiền lên đến 162 tỷ đồng từ đại diện các doanh nghiệp du lịch và .lữ hành
Diễn biến vụ án
Phiên xét xử vụ án chuyến bay giải cứu dự kiến kéo dài 30 ngày, với sự tham gia của 105 luật sư bào chữa cho 54 bị cáo. Trong số này, 18 người đối diện khung hình phạt từ 20 năm tù đến chung thân hoặc tử hình theo khoản 4, Điều 354 Bộ luật Hình sự. Nổi bật là các cựu quan chức cao cấp như cựu Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Tô Anh Dũng, cựu Cục trưởng Cục Lãnh sự Nguyễn Thị Hương Lan, và cựu Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Trần Văn Tân.
Bên cạnh đó, cựu Đại sứ Việt Nam tại Malaysia Trần Việt Thái và 3 thuộc cấp bị truy tố về tội “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”. 23 bị cáo khác, chủ yếu là đại diện các doanh nghiệp du lịch, bị truy tố về tội “Đưa hối lộ”, trong đó có nhiều cá nhân đã nhiều lần đưa tiền để được cấp phép tổ chức các chuyến bay.
Thủ đoạn “vẽ” thêm chi phí
Vụ án xuất phát từ tháng 3/2020, khi đại dịch COVID-19 bùng phát và Chính phủ Việt Nam triển khai “chuyến bay giải cứu” đầu tiên đưa 30 công dân từ Vũ Hán (Trung Quốc) về nước. Khi nhu cầu về nước tăng cao, Chính phủ quyết định triển khai thêm các chuyến bay combo (người dân tự nguyện trả phí). Tuy nhiên, nhiều lãnh đạo và cán bộ của các bộ ngành đã lợi dụng quyền lực để thu lợi bất chính.
Trong hơn 1.000 chuyến bay được cấp phép từ đầu năm 2020 đến giữa năm 2021, nhóm doanh nghiệp đã phải nâng giá vé và bịa ra nhiều chi phí phát sinh để “bôi trơn”. Việc này không chỉ làm tăng gánh nặng cho người dân mà còn khiến uy tín của Việt Nam bị tổn hại nghiêm trọng.
Những con số gây sốc
Theo cáo trạng, bị cáo Phạm Trung Kiên, cựu thư ký của một lãnh đạo Bộ Y tế, đứng đầu trong số người nhận hối lộ với 253 lần, tổng cộng 42,6 tỷ đồng. Tiếp đó là Vũ Anh Tuấn, cựu Phó phòng Tham mưu Cục Quản lý xuất nhập cảnh Bộ Công an, nhận hối lộ 49 lần với tổng số tiền 27,3 tỷ đồng. Nguyễn Thị Hương Lan, cựu Cục trưởng Cục Lãnh sự Bộ Ngoại giao, nhận 25 tỷ đồng từ 32 lần hối lộ. Cựu Thứ trưởng Tô Anh Dũng cũng không nằm ngoài vòng xoáy này, với 37 lần nhận hối lộ, tổng số 21,5 tỷ đồng.
Không chỉ nhận tiền, nhiều bị cáo cũng đã liên tục “móc ngoặc” để chạy án. Trong đó, nổi bật là trường hợp của cựu Thiếu tướng Nguyễn Anh Tuấn, nguyên Phó Giám đốc Công an Hà Nội. Ông bị cáo buộc đã nhận 2,65 triệu USD (khoảng 61,6 tỷ đồng) để chạy án cho hai bị cáo Lê Hồng Sơn và Nguyễn Thị Thanh Hằng, lãnh đạo của Công ty Bầu trời xanh. Phần lớn số tiền này đã được chuyển cho Hoàng Văn Hưng, cựu Trưởng phòng Điều tra Cục An ninh điều tra Bộ Công an.
Hệ lụy và tác động
Vụ việc đã khiến dư luận phẫn nộ bởi sự tham lam, bất chấp các giá trị đạo đức của các bị cáo khi lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của người dân trong đại dịch để trục lợi. Những hành vi này không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của Nhà nước và làm suy yếu lòng tin của người dân vào hệ thống quản lý.
Phiên tòa không chỉ là một sự kiện pháp lý quan trọng, mà còn là hồi chuông cảnh báo về tính minh bạch và trách nhiệm của các quan chức trong việc thực thi quyền lực, đặc biệt trong những thời kỳ khủng hoảng.